Trzeci Tydzień Wielkanocny – Sobota
67. SZCZEGÓŁOWY RACHUNEK SUMIENIA

1. Aby być wiernym Panu, konieczna jest codzienna walka. Szczegółowy rachunek sumienia.
2. Cel i przedmiot szczegółowego rachunku sumienia.
3. Zachowywanie wierności w trudnych chwilach jest owocem codziennego zwracania uwagi na rzeczy drobne.

67.1 Obietnica ustanowienia Eucharystii świętej poczyniona w synagodze w Kafarnaum wywołała dyskusje i oburzenie wielu zwolenników Pana. W obliczu tak wspaniałej prawdy znaczna część uczniów opuściła Go: Od tego czasu – powiada święty Jan w Ewangelii z dzisiejszej Mszy świętej (J 6, 55.60-69) – wielu uczniów Jego odeszło i już z Nim nie chodziło.

Na zapowiedź tak wspaniałego oddania się ludziom w Komunii Eucharystycznej oni odwracają się od Niego. Opuszczają Go Jego uczniowie, a nie obcy tłum. Dwunastu zostaje przy Nim, są wierni swemu Nauczycielowi i Panu. Może również oni tego dnia nie rozumieli wiele z obietnicy Pana, ale pozostali przy Nim. Dlaczego pozostali? Dlaczego w chwili niewierności pozostali wierni? Ponieważ łączyła ich z Jezusem głęboka przyjaźń, ponieważ codziennie z Nim przebywali i rozumieli, że On ma słowa życia wiecznego, ponieważ kochali Go głęboko. „Panie, do kogóż pójdziemy? – powiada Piotr, kiedy Pan ich pyta, czy również oni chcą odejść – Ty masz słowa życia wiecznego. A myśmy uwierzyli i poznali, że Ty jesteś Świętym Bożym”.

My chrześcijanie żyjemy w okresie odpowiednim, by dać świadectwo tak mało cenionej cnocie wierności. Widzimy, jak często narusza się wierność małżeńską, dane przyrzeczenia, wierność nauce i osobie Chrystusa. Apostołowie ukazują nam, że cnota ta zasadza się na miłości. Są wierni, ponieważ kochają Chrystusa. To miłość skłania ich do pozostania przy Nim. Później tylko jeden Go zdradził, ponieważ przestał kochać. Papież Św. Jan Paweł II radził: „Szukajcie Jezusa, starając się zdobyć głęboką wiarę osobistą, która będzie kształtować i kierować waszym życiem; ale nade wszystko niech waszym zaangażowaniem i programem będzie umiłowanie Jezusa miłością szczerą, autentyczną i osobistą. On powinien być waszym przyjacielem i waszym oparciem na drodze życia. Jedynie On posiada słowa życia wiecznego”[1]. Jedynie On.

Na tym świecie życie chrześcijanina jest ustawiczną walką pomiędzy miłością do Chrystusa a opieszałością, namiętnościami lub wygodnictwem, które zabijają wszelką miłość. Wierność Chrystusowi hartuje się w codziennej walce z tym wszystkim, co nas od Niego oddala, w wysiłku czynienia postępu w cnotach. Wówczas pozostaniemy wierni zarówno w chwilach dobrych, jak i trudnych, gdy wydaje się, że niewielu pozostaje przy Panu.

Aby zachować wierność Panu, trzeba walczyć radośnie w każdej chwili nawet z najmniejszymi niewiernościami. A wyrazem pragnienia coraz większego zbliżenia się do Boga i miłości do Niego jest szczegółowy rachunek sumienia, który pomaga nam skutecznie walczyć z przeszkodami oddzielającymi nas od Chrystusa. Rachunek sumienia ułatwia zdobywanie cnót i nawyków, które są miłe Jezusowi.

W szczegółowym rachunku sumienia stawiamy sobie konkretne cele dotyczące naszego życia wewnętrznego. Pomaga on nam z pomocą łaski osiągnąć świętość lub odeprzeć nieprzyjaciela, może nawet nieznacznego, lecz dobrze uzbrojonego, który powoduje wiele spustoszeń. „Ogólny rachunek sumienia podobny jest obrony. Szczegółowy rachunek sumienia - do ataku. Pierwszy jest pancerzem, drugi – mieczem z toledańskiej stali”[2].

Kiedy dzisiaj mówimy Panu, że chcemy pozostać Mu wierni, powinniśmy w Jego obecności zastanowić się: czy bardzo pragnę poczynić postępy w miłości? Czy pragnienie walki konkretyzuję w punktach, które będą przedmiotem mojego szczegółowego rachunku sumienia? Czy jestem uległy wskazaniom otrzymywanym w kierownictwie duchowym?

67.2 W ramach ogólnego rachunku sumienia poznajemy podstawowe motywacje naszego postępowania. A podczas szczegółowego rachunku sumienia szukamy skutecznych środków walki z określonymi wadami lub wzrastania w cnotach. Ten krótki rachunek sumienia dokonywany o stałych porach dnia powinien mieć bardzo określony cel: „Poprzez szczegółowy rachunek sumienia powinieneś zmierzać prosto do zdobycia określonych cnót lub do wykorzenienia wady, która cię opanowała”[3]. Czasami celem tego rachunku będzie obalenie Goliata, czyli wady dominującej. Tego, co najbardziej w nas razi, co najbardziej szkodzi naszej przyjaźni z Chrystusem i miłości do innych. Jeżeli ktoś jest szczególnie opanowany przez jakąś wadę, powinien przede wszystkim uzbroić się przeciwko temu nieprzyjacielowi. Jeśli bowiem nie pokonamy go, możemy utracić owoce zwycięstwa odniesionego nad innymi wadami. Dlatego jest rzeczą bardzo ważną, żebyśmy poznali samych siebie i dali się poznać w kierownictwie duchowym, w ramach którego zwykle ustalamy przedmiot rachunku sumienia.

Ponieważ nie wszyscy posiadamy takie same wady, „każdy z nas powinien przede wszystkim zmagać się z tym wrogiem, który najbardziej go atakuje”[4].

Szczegółowy rachunek sumienia może dotyczyć pamięci o obecności Bożej w pracy, w życiu rodzinnym i podczas podróży. Jego przedmiotem może być większe zwracanie uwagi na to, czy w pobliżu znajduje się tabernakulum, przy którym można pozdrowić Pana lub odmówić akt strzelisty. Może być to troska o punktualność w budzeniu się rano o określonej porze, punktualność w rozpoczynaniu modlitwy lub przychodzeniu na Mszę świętą. Podczas rachunku sumienia powinniśmy rozważać cierpliwość wobec samych siebie, wobec wad naszych współpracowników lub członków rodziny, radykalną walkę z nawykiem narzekania i staranie się o to, by nie narzekano w naszej obecności. Powinniśmy brać pod uwagę uprzejmość w traktowaniu innych, zainteresowanie potrzebami bliźniego, okazywanie wdzięczności za najdrobniejsze przysługi w codziennym życiu, lepsze wykorzystanie czasu, narzędzi pracy, lektur i rzeczy osobistych oraz przebywanie z Aniołem Stróżem... Szczegółowy rachunek sumienia, który dzięki walce pozostawi w duszy głęboki ślad, może dotyczyć umiłowania i lepszego przeżywania Mszy świętej i Komunii świętej.

Jakkolwiek w niektórych przypadkach szczegółowy rachunek sumienia może występować w formie negatywnej, jako sprzeciw wobec zła, najlepszym sposobem walki będzie praktykowanie cnoty przeciwnej wadzie, którą pragniemy wykorzenić, w celu przezwyciężenia egoizmu i pychy. W ten sposób walka wewnętrzna staje się skuteczniejsza. „Zasadniczo dążenie do dobra jest mocniejsze niż do zła”[5]. Zanim przeprowadzimy szczegółowy rachunek sumienia, powinniśmy prosić Pana o światło, aby poznać, z czym według Niego mamy walczyć: Domine, ut videam! Panie, abym przejrzał! (Mk 10, 48) – możemy mówić do Pana jak ślepy z Jerycha. I prosić o pomoc w kierownictwie duchowym.

67.3 Osobistym zadaniem każdego jest wybór konkretnego sposobu przeprowadzenia tego rachunku sumienia. Dla jednych – z powodu ich stylu życia oraz temperamentu, skłonności do rozpraszania się i ogólników – będzie rzeczą konieczną drobiazgowe ukonkretnienie zobowiązań i prowadzenie dokładnej sprawozdawczości. Inni natomiast powinni unikać drobiazgowości, która mogłoby spowodować komplikacje i stwarzać niepotrzebne problemy. Otrzymamy pomoc w kierownictwie duchowym, jeżeli damy się dobrze poznać.

Nie powinno nas dziwić, jeżeli osiągnięcie danego celu, który stawiamy sobie w szczegółowym rachunku sumienia, będzie wymagało nieco czasu, cierpliwej walki, ciągłego rozpoczynania od nowa bez zniechęcania się. W tym rozpoczynaniu od nowa z pomocą Bożą umacniamy podstawy naszej pokory. Aby szczegółowy rachunek sumienia był prowadzony czujnie, potrzebne jest męstwo, wytrwałość i pokora. Miłość, która jest przemyślna, potrafi sprawić, że codziennie będziemy stawali przed nowymi wyzwaniami związanymi z wadą, z którą walczymy. Chodzi tutaj jednak bardziej o miłość do Boga i o usunięcie wszystkiego, co przeszkadza naszej przyjaźni z Nim i oddziela nas od innych, niż o pokonywanie samego siebie. Miłość da nam wiele okazji do okazania aktów skruchy z powodu upadków oraz dziękczynienia za odniesione zwycięstwa.

Walka za pomocą codziennego szczegółowego rachunku sumienia jest najlepszym lekarstwem na opieszałość i wygodnictwo. Jakież to będzie wspaniałe, jeżeli na końcu naszego życia Anioł Stróż będzie mógł poświadczyć, że walczyliśmy codziennie, jakkolwiek nie zawsze odnosiliśmy zwycięstwa! Wierność wymagająca męstwa w trudnych momentach zależy od codziennych drobnych zwycięstw. „Musimy zrozumieć, że największym wrogiem skały nie jest kilof ani topór, ani uderzenie jakiegokolwiek innego narzędzia, choćby nie wiem jak miażdżące – jest nim ta niepozorna woda, która kropla po kropli wdziera się w szczeliny skały, niszcząc w końcu jej strukturę. Największym niebezpieczeństwem dla chrześcijanina jest lekceważenie walki w tych małych potyczkach, które powoli przenikają do duszy, czyniąc ją miękką, słabą i obojętną, nieczułą na wołanie Boga”[6].

Na koniec naszej modlitwy powiedzmy Panu za Piotrem: „Panie, do kogóż pójdziemy? Ty masz słowa życia wiecznego”. Bez Ciebie nie będziemy mieć ani Drogi, ani Prawdy, ani Życia. Jest to wspaniały akt strzelisty, który powinniśmy często powtarzać, zwłaszcza w godzinie walki. Prośmy Najświętszą Maryję Pannę, Virgo fidelis, Pannę wierną, by nam pomogła być wiernymi w codziennej walce o usuwanie konkretnych przeszkód, które oddzielają nas od Jej Syna.